"Przedłużenia zmysłów? Niepełnosprawni i media"

29 listopada 2007r. przy współudziale Instytutu Dziennikarstwa i Komunikacji Społecznej ECEM zorganizowało debatę "Przedłużenia zmysłów? Niepełnosprawni i media".

W debacie wzięło udział wielu znakomitych gości: Agata Jabłońska (modelka), Magdalena Radwańska (psycholog, uczestniczka projektu Niewidzialna Mapa Wrocławia), Alicja Chomicka (przedstawicielka Polskiej Organizacji Pracodawców Osób Niepełnosprawnych), red. Leszek Kopeć (dziennikarz Polskiego Radia Wrocław, poeta, piosenkarz), Bartek Skrzyński (rzecznik prasowy programu "Nie ma barier. Dolny Śląsk"), Tomasz Kępski (przedstawiciel Agencji Interaktywnej Janmedia), Maciej Bączyk (pomysłodawca projektu „Niewidzialna mapa Wrocławia”), dr Iwona Jagoszewska (z Instytutu Pedagogiki UWr).

Zobacz zdjęcie- kliknij, aby powiększyć


Tytuł debaty w sposób oczywisty nawiązuje do Marshalla McLuhana i jego teorii o środkach przekazu, które stały się integralną częścią współczesnego człowieka.

Debata była drugą częścią projektu ECEM związanego
z medialnym wizerunkiem niepełnosprawnych. Pierwszym etapem przedsięwzięcia były organizowane wraz z Instytutem Dziennikarstwa i Komunikacji Społecznej UWr warsztaty medialne mające uwrażliwić adeptów dziennikarstwa na temat niepełnosprawności i odpowiedniego przedstawiania osób niepełnoprawnych w mediach.

Podczas debaty dyskutowano z kolei na temat wizerunku niepełnosprawnych, z jakim stykamy się w środkach masowego przekazu. Zaproszeni goście reprezentowali różne środowiska, od PR-owca do przedstawicielki Polskiej Organizacji Pracodawców Osób Niepełnosprawnych. Zasadniczym celem debaty było znalezienie odpowiedzi na pytanie, na ile wizerunek niepełnosprawnych pojawiający się w mediach odpowiada prawdzie.

„Zasadniczą kwestią jest postawienie sobie pytania: co tak naprawdę chcemy osiągnąć, mówiąc w mediach o niepełnosprawnych?” pytał Tomasz Kępski z Agencji Interaktywnej Janmedia „Czy naszym celem jest podniesienie oglądalności czy też stawiamy na różnorodność i pokazujemy świat z innej perspektywy po to, by wyciągnąć z tego jakieś wnioski?”.

Uczestnicy debaty zwrócili także uwagę na niebezpieczne, ich zdaniem, zjawisko „lansowania niepełnosprawności”, czyli przedstawiania niepełnosprawnych jako ludzi nieporadnych, zależnych od innych i budzących litość. Ubolewali, że niepełnosprawność jest w mediach marginalizowana – znikają
z anteny programy takie jak „Wózkersi”, a więc promujące niepełnosprawnych, którzy są aktywni, mają pasje i osiągnięcia
w wielu dziedzinach. „O ile łatwiej jest uprościć temat i pokazać człowieka na wózku, który jest herosem, bo wyszedł po chleb” drwił Bartek Skrzyński, pomysłodawca i główny prowadzący
„W-skersów”.

Temat niepełnosprawność pojawia się za to w serialach telewizyjnych, a kreowane w nich postaci jedynie umacniają krzywdzący wizerunek niepełnosprawnych jako osób biernych.

Uczestnicy debaty jednogłośnie sprzeciwili się także ocenianiu niepełnosprawnych przez pryzmat niepełnosprawności
i doczepianiu im etykietki „tych biednych ludzi”. Ich zdaniem prowadzi to do stosowania wobec niepełnosprawnych taryfy ulgowej. „Widzimy w telewizji koncert niewidomych dzieci, które tak naprawdę nie potrafią śpiewać, ale co z tego?! Przecież są niewidome, więc trzeba oceniać je według innych kryteriów!” mówiła niewidoma psycholog Magdalena Radwańska. „Dla mnie powodem do dumy będzie osoba niepełnosprawna, która wystąpi w Opolu dlatego, że ma świetny głos, a nie dlatego, że porusza się na wózku” dodawał Bartek Skrzyński.

Marginalizacja niepełnosprawnych w środkach przekazu ma też inne oblicza – w telewizji publicznej emitowany jest tylko jeden program informacyjny z lektorem języka migowego. „Nie potrafię zrozumieć, dlaczego pozbawia się osoby niesłyszące możliwości wyboru i zmusza do oglądania tego konkretnego programu, który być może nie odpowiada im pod względem zawartości, ale innego po prostu nie ma” oponował Leszek Kopeć – niewidomy spiker Polskiego Radia Wrocław.

Doktor Iwona Jagoszewska z Instytutu Pedagogiki UWr zwróciła uwagę na inną formę dyskryminacji osób niesłyszących - brak transkrypcji podczas emisji filmów i programów telewizyjnych, co praktycznie uniemożliwia ich odbiór osobom niesłyszącym. „To, co wydaje się najprostszym rozwiązaniem i od lat jest standardem w krajach skandynawskich, u nas nadal pozostaje w sferze marzeń” ubolewała.

Goście analizowali też zasadność rozwiązań technologicznych mających ułatwić niepełnosprawnym poruszanie się w świecie cybernetyki. Zwracali również uwagę na konieczność ciągłego udoskonalania programów umożliwiających niewidomym korzystanie z komputera i Internetu.

„Bardzo często jest tak, że osoby, które chcą ułatwić niepełnosprawnym funkcjonowanie w świecie są głuche na ich sugestie o nieprzystawalności pewnych rozwiązań do codziennego życia” - tłumaczył Leszek Kopeć. Jako przykład podał skrzynki głosowe przy sygnalizacjach świetlnych, które, wbrew intencjom twórców, wcale nie ułatwiają niewidomym pokonywania przejść dla pieszych.

Podczas debaty wielokrotnie wskazywano na konieczność podejmowania inicjatyw, które przybliżą osobom w pełni sprawnym świat ludzi niepełnosprawnych. Przykładem takiego działania był program „Niewidzialna mapa Wrocławia” zrealizowany w BWA Awangarda zainicjowany przez jednego z gości debaty Macieja Bączyka. Podsumowująca projekt książka, wydana także w języku angielskim i niemieckim, to zapis rozmów z niewidomymi, którzy oprowadzają czytelników po „swoim” Wrocławiu czy opowiadają o tym, jakie sny mają niewidomi.

O wizerunku niepełnosprawnych opowiadała także Agata Jabłońska – modelka poruszając się na wózku inwalidzkim. Na przykładzie materiałów prasowych, jakie ukazały się na jej temat, tłumaczyła, jakich zwrotów unikać w debacie medialnej na temat niepełnosprawności. „Jeśli ktoś pisze o mnie >>Agata cierpi na rdzeniowe zapalenie mięśni……..<< to ja uprzejmie informuję, że nie znam takiej Agaty! Bo ja nie >>cierpię<< tylko >>choruję<<, a to spora różnica. Rażą mnie też takie słowa jak >>kalectwo<<, >>inwalidztwo<< i >>ułomność<<, bo są po prostu nieprawdziwe!” tłumaczyła Jabłońska.

Daria Tomczyk

Zobacz zdjęcia z debaty - kliknij, aby powiększyć






Przeczytaj relację uczestnika debaty Tomasza Kępskiego na jego blogu "Dostepny.net"